Innhald

Det finst mange ulike varmekjelder for å lage mat på tur, og til ulik bruk. Her presenterer vi nokre vanlege brennarar og råd om bruk av desse. Det er sjølvsagt òg mogleg å lage mat på bål.

Fyr sikkert i teltet (Nettavisen)

Bensinbrennarar er eit godt alternativ, men desse tek noko større plass. Dette er dei beste for bruk på vinterturar.

Desse brennarane blir fyrte på ulike drivstoff. Bensin og parafin er det vanlegaste. I tillegg kan ein del av desse brennarane òg fyrast med gass. Dei blir stort sett brukte når det er kaldt ute, og dei brenn veldig reint og effektivt. Ulempa er at du må forvarme brennaren.

Bruk av raudspritbrennar blir avrådd på det sterkaste, ettersom det er fleire alvorlege ulykker knytte til bruk av desse brennarane (Klausen & Eriksen, 2018).

Å bruke raudsprit som brensel var vanlegare før, men det blir framleis selt stormkjøkken med raudspritbrennarar. Raudsprit brenn med ein usynleg flamme, og det kan vere vanskeleg å sjå at det brenn når det er lite raudsprit igjen. Fyller du på raudsprit medan det framleis brenn, kan det blusse opp ein stor flamme, og dette aukar faren for brannskadar (Klausen & Eriksen, 2018). Ei anna ulempe med raudspritbrennarar er at dei ikkje brenn heilt reint, men sotar ein del.

Bål kan du lage utan å bere noko som helst, men du er avhengig av tilstrekkeleg brensel i området – og at du har lov til å fyre opp.

Les meir om

Fyrstikker, lighter eller tennstål er det vanlegaste.

Vi kjem ikkje langt med oppfyring om vi manglar eit tennverktøy. Fyrstikker er tradisjonelt det mest populære. Desse må oppbevarast heilt tørt om dei skal fungere. Blir stripa på eska fuktig, får du aldri fyr. Dei vanlege 1-lighterane (som blir selde i kassen på matbutikken) er eit godt alternativ. Desse er lettare å halde tørre nok til å få fyr. Skulle lighteren bli våt, får du rista ut vatnet og tørka lighteren ganske kjapt for å få fyr igjen. Det siste alternativet er tennstål. Dette fungerer for å slå gneiste og er flott til å fyre opp gass – men ikkje like enkelt som dei andre alternativa. Til bål må du ha svært god og tørr opptenning for at tennstål skal verke.

Om du berre skal ha med kjøkkenutstyr for éin person, held det som regel med ein liten kjele på rundt ein liter. Den same kjelen kan brukast til det meste, anten det er å koke vatn til turmaten eller å lage potetmos eller andre enkle retter. Er kjelen i tillegg vid, kan han brukast til å steikje i. Då kan du sleppe å ta med steikjepanne.

Er vi fleire på tur og skal lage fellesmat, eller ønskjer å kunne drive med litt meir avansert matlaging, treng vi gjerne større – og fleire – kjelar. Eit kjelesett med to kjelar på rundt 1,5 liter fungerer for inntil tre personar. Er vi frå tre til fem personar, bør vi gå opp ein liter i storleik. Om det er fleire med på tur, trengst fleire sett.

Å kunne steikje fisken du får, er ein ekstra luksus. Sjølvsagt kan du bruke botnen på ein kjele til dette, men om du ikkje har kjelar dette eignar seg til, er ei steikjepanne nyttig. Skal panna brukast på bålet, bør du unngå panner med plast på handtaket, sidan plasten kjem til å smelte.

Med eller utan non-stick-belegg?

Mange kjelar og steikjepanner er sette inn med eit belegg som gjer at maten ikkje brenner seg så lett fast. Dette blir ofte kalla non-stick- eller teflonbelegg. Eit slikt belegg er svært praktisk når ein lagar mat. Ulempa er at belegget består av miljøskadelege fluorkarbon, som etter kvart vil losne frå produkta og spreie seg i naturen. Produksjonen av desse produkta er òg uheldig for miljøet.

Alternativet er kjelar og steikjepanner utan slikt belegg. Desse er meir utfordrande å lage mat på og krev meir tilsyn for å unngå at maten skal brenne seg – men er langt betre for miljøet.

Eit fat er alltid nyttig å ha med seg, både til å lage maten på og til å servere og ete frå. Det finst ein del fat på marknaden av ulike materiale. Unngå trefat. Dei er veldig fine, men brekker lett om du med eit uhell set deg på dei når du sit på sekken eller liknande. Vel eit fat av litt mjuk plast. Slike fat varer evig og er lette og veldig rimelege.

Skal du halde deg til frysetørka turmat og havregraut, er ei skei det einaste bestikket du treng. Skal du ha litt fleire moglegheiter, kan det vere kjekt med gaffel og kniv òg. Kniv og gaffel bør vere av metall om du skal ha glede av dei. Bestikk av tre eller plast fungerer dårleg til kutting av biff. Dei mest haldbare turbestikka er av titan, men desse er òg kostbare. Kniven kan erstattast med den vanlege turkniven om du tel gramma. Er du spesielt ivrig på gramsparinga, kan du òg slå skei og gaffel saman i ein spork. Sporkar er likevel noko upraktiske i bruk.

Tekst

Bjørn Henrik Stavdal Johansen og Gina Wigestrand, Snuitide (2021)