Bruk av nyttevekstar historisk (nynorsk)

Mange av bladgrønsakene, urtene og krydderplantane våre blir ofte omtalte som ugras, kaninfôr og krisemat. Plantane har i tillegg vorte nytta som dyrefôr, og dette skapar ein negativitet rundt bruken av nyttevekstane.

Det er ofte i krisesituasjonar, som ved krig og uår, at menneska har nytta ville vekstar som mat. Dette er nok ein av grunnane til at plantane har fått eit så ufortent dårleg rykte.

Allereie på 1500-talet nytta ein krekling, kvann, bukkeblad, bergknapp, matsyre og te laga av friske furuknoppar for å hindre utbrot av skjørbuk. Fleire funn frå jernalderen viser at urter som nesle og meldestokk vart nytta som ein del av kosthaldet. Meldestokk var ein næringsrik urt som ein mol opp og tilsette i graut og brøddeigar, og brennesle vart nytta som kål.

Krydder nytta ein til å kamuflere at mat begynte å lukte vondt eller smake annleis. Kjøt var ei dyrebar vare, og det var viktig å behalde maten så lenge som mogeleg. Utskjemd mat vart derfor krydra slik at ein greidde å ete han.

Ein kunne ofte tilsetje krydder i øl for å skjule at brygginga ikkje hadde vore vellukka. Det vart òg tilsett krydder og urter i brennevin for å døyve og skjule den sterke smaken. I og med at ein nytta brennevin som medisin, vart det viktig å tilsetje krydder og urter for å få pasientane til å svelgje han.

Det var grekarane og andre folkeslag rundt Middelhavet som for alvor begynte å bruke nyttevektstar. Fønikarane dominerte middelhavsområdet frå om lag 1200 f.Kr, og dette sjøfarande folket hadde med seg mange plantar tilbake frå reisene sine. Hamnebyen Tyrus vart eit knutepunkt for omsetnad av krydder, og på denne måten fekk grekarane innsikt i korleis ein kunne nytte dei medisinske plantane. Grekarane begynte å registrere plantar og skrive ned kva dei kunne bli nytta til, og det var den medisinske verknaden dei var interesserte i. Etter kvart oppdaga grekarane den gode smaken til plantane og begynte å nytte dei i maten.