Innhald
- Tips når du skal plukke sopp
- Inndeling av soppar
- Etelege soppar
- Giftige soppar
- Desse soppane bør du ikkje plukke
Har du lyst å prøve deg på å plukke sopp? Sanking i skog og mark er ein fin aktivitet for store og små, og haustingsretten er faktisk nedfelt i friluftslova. Å plukke sopp krev ikkje så mykje utstyr, men det er viktig å skilje soppar du veit er sikre, frå soppar du ikkje kjenner så godt. Få ein soppkontrollør til å sjekke soppane du har plukka, eller bruk appen soppkontrollen viss du er usikker.
Tips når du skal plukke sopp
- Ha med deg noko å ha soppen i.
- Bruk gjerne ei soppkorg eller ein stiv papirpose med plass til fleire boksar.
- Skil soppar du kan, og soppar du er usikker på.
- Du kan bruke plastbeger av den typen som druer og steinfrukt kjem i. Legg ulike soppar i ulike beger.
- Ha med deg ein kniv.
- Ein av dei små rotknivane frå kjøkkenet er fin.
- Ha med deg ein børste.
- Det kan til dømes vere ein tannkost eller ein liten målekost.
- Du kan lage din eigen soppkniv av ein eingongskniv og ein billig tannkost som er teipa saman med gaffateip.
- Skaff deg ei soppbok.
- Sjå etter nyare soppbøker av norske forfattarar. Det kjem stadig ny informasjon om sopp og forgifting.
- Du kan òg stikke innom Soppkontrollen og be om ein kopi av brosjyren Farlige giftsopper og gode matsopper.
- Sjekk om soppen er marketen.
- Del i to gjennom hatt og stilk.
- Reins og sjekk soppen nøye.
- Skjer bort skadde eller stygge delar.
- Børst bort jord og rusk.
Inndeling av soppar
Vi deler inn soppane etter kva struktur dei har under hatten. Så det første du må gjere, er alltid å sjekke nøye under hatten.
- Piggsoppar har små piggar under hatten.
- Alle soppar med mjuke piggar og lyse hattefargar er trygge å ete.
- Døme: bleik piggsopp og raudgul piggsopp
- Røyrsoppar ser nesten ut som dei har ein svamp under hatten. Svampen består av mange tynne røyr som står tett i tett.
- Ingen røyrsoppar er giftige, men nokre smaker ubehageleg og er ikkje matsopp.
- Gode matsoppar er steinsopp og smørsopp.
- Ribbesoppar har ribber under hatten.
- Desse er lette å kjenne igjen når du først har lært det.
- Kantarell, traktkantarell og gul trompetsopp er gode matsoppar og fine nybyrjarsoppar.
- Finn du først éin, så er det ofte fleire i nærleiken.
- Skivesoppar har tynne skiver under hatten.
- Det kan vere greitt å halde seg unna desse til du har lært dei godt.
- Alle dei giftigaste soppane vi har i Noreg, er skivesoppar.
Etelege soppar
Traktkantarell, kantarell og piggsopp er fine soppar å plukke for nybyrjarar, for dei har få forvekslingsartar og er lette å kjenne igjen.
Alle soppar med mjuke piggar under og lyse hattefargar er trygge å ete. Desse blir kalla matpiggsoppar. Bleik piggsopp og raudgul piggsopp er to av matpiggsoppane.
Traktkantarell og kantarell er ribbesoppar og lette å kjenne igjen når du har lært dei. Har du først funne éin, så er det gjerne fleire i nærleiken. Desse er fine nybyrjarsoppar.
Giftige soppar
Vi har nokre giftsoppar som blir rekna som svært giftige.
Døme på svært giftige soppar er spiss giftslørsopp, grøn flugesopp og kvit flugesopp. Berre du får i deg ein bitte liten bit av desse, kan du bli veldig sjuk. Ein soppkontrollør vil be deg kaste all sopp som ligg saman med sopp som er svært giftig. Det er grunnen til at du alltid skal leggje soppar du er heilt sikker på, for seg, og soppar du er usikker på eller trur er giftige, for seg.
Desse soppane bør du ikkje plukke
- alle soppar med brune hattar og brune skiver
- til dømes spiss giftslørsopp og butt giftslørsopp (men det er mange fleire)
- alle soppar med kvite hattar og kvite skiver
- til dømes kvit flugesopp
- alle soppar med brune hattar og kvite skiver
- til dømes brun flugesopp
- raude soppar med kvite skiver
- til dømes raud flugesopp og giftkremle.
Tekst
Norges sopp- og nyttevekstforbund, omarbeidd av Hilde Grøtte, Snuitide (2022)
