På vinteren, når det er snø og bratt nok, kan det gå snøskred. Snøskred blir utløyste av eit komplekst samspel mellom snø, vêr og terreng. I tillegg kan menneskelege aktivitetar som skigåing utløyse skred. Her skal vi sjå nærmare på dei ulike faktorane, med mål om å kunne gjennomføre trygge skiturar.

For den vanlege turgåaren er det ikkje nødvendigvis ei lett oppgåve å vurdere om det kan gå snøskred eller ikkje. Det vi veit sikkert, er likevel godt nok til at dei fleste kan halde seg unna snøskred.

Eit snøskred er når store mengder snø plutseleg flyttar seg nedover ei fjellside eller ei skråning. Snøskred startar vanlegvis i terreng som er brattare enn 30°. Storleiken på snøskred varierer frå små og uskuldige skred på 5 meters lengd, til skred som går 1500 meter ned heile fjellet. Breidda kan variere tilsvarande.

Eit snøskred består av tre hovuddelar:

Dei fleste snøskred oppstår på grunn av naturlege forhold, men snøskred kan òg bli utløyste av til dømes skiløparar eller snøskuterkøyrarar. Når snøskreda går av seg sjølve, naturleg utløyste skred, er det ofte svært krevjande snøskredforhold. Det er ikkje alltid lett å forstå at vår belastning på snødekket kan utløyse eit snøskred. I nokre fjellområde blir snøskred òg utløyste kontrollert ved hjelp av sprenging.

Snøskreda blir ofte delte inn i to hovudtypar: flakskred og laussnøskred.

Eit flakskred består av eit samanhengande flak av snø som losnar fordi eit svakt lag kollapsar. Flaket sklir ut og rasar ned fjellsida.

Vi kan kjenne igjen skredtypen ved

Vi ser at læra om snøskred er ganske komplisert og samansett. Det er derfor lurt å planleggje godt når vi skal ferdast på snø. For dei fleste vil det vere lurt å planleggje ei rute som unngår skredterreng.

Vi startar alltid med å planleggje turen vi skal på. Planlegginga bør gjennomførast av alle som skal vere med på turen. Her viser vi korleis vi kan bruke 3 x 3-filtermodellen til turplanlegging (sjå tabellen nedanfor). Under turplanlegging legg vi inn all informasjon vi kan innhente i forkant. Dette er informasjon om dei som skal på tur, vêrmelding og vurdering av terrenget og snødekket. Når vi kjem til området der vi parkerer, skal momenta frå turplanlegginga sjekkast ut (områdevurdering). Stemmer informasjonen vi planla ut frå, med forholda i dag? Siste trinn i planen er enkelthengvurdering. Då vurderer vi mindre område undervegs på turen. Døme kan vere at vi går over ein rygg og plutseleg går i meir laussnø, eller at vi går frå flatt terreng til å stige oppover ein bakke. Dette kan illustrerast slik:

Tabell: 3 x 3-filtervurdering viser systematisk korleis vi kan vurdere faktorane vêr- og snøforholda, terrenget og mennesket på tre ulike nivå. Henta frå Nes, 2013.

Ifølgje Fredston og Fesler (2011) er det tre miljøfaktorar som må vurderast i tilknyting til utløysing av snøskred:

Ei rekkje studiar viser at folk med lite erfaring og kunnskap om vinterfjellet vurderer terrenget til å vere mindre komplekst enn det i verkelegheita er (Hallandvik, Andresen & Aadland, 2017). Ein annan studie, frå New Zealand, viser at 50,2 prosent av ulukkene skjer i «farleg terreng» (Salmon, Goode, Lenne, Finch & Cassell, 2014). Forskarar viser til at «god terrengforståing er det aller viktigaste for tryggare ferdsel i vinterfjellet». Terrenget er altså fundamentet for snøskred og bør vere den primære/viktigaste faktoren i turplanlegginga.

Av den grunn bør vi starte turplanlegginga med å vurdere terrenget vi skal ferdast i.

Tekst