Innhald
Uttrykk som «stille før stormen» og «no brakar det laus» har begge utspring i vêret. Mange har sikkert opplevd at vinden løyar eller forsvinn og det kan bli nesten «trykkjande» før uvêret bryt laus.
Vi kan seie ein del om vêret ved å følgje med på vind og skyer. Det er òg fleire gamle vêrteikn det er hald i. Verdt å merke seg er likevel at vêrteikn berre har avgrensa gyldigheit. Dei kan ikkje spå vêret langt fram i tid (Andersen og Pedersen, 2013).
Vind
I Noreg er mange vêrteikn knytte til at vêrsystem oftast kjem frå vest. Endringar i skydekket i vest kan altså seie noko om korleis vêret truleg blir det nærmaste døgnet (Andersen og Pedersen, 2013).
Vindretningar blir bestemte ut frå kvar vinden blæs frå. Nordavind kjem frå nord og blæs sørover, sønnavind motsett.
Vestavind
- Austlandet: bra vêr og sol
- Vestlandet til Nord-Noreg: dårleg vêr og nedbør
Austlandet ligg i le for Langfjella, som er fjellrekkja som skil aust og vest sør for Trondheim. Dermed får Austlandet ofte fint vêr når vinden kjem frå vest.
Aust-Finnmark kan òg få bra vêr når det er vestavind med frålandseffekt. Då blæs nemleg vinden frå Finnmark og ut i Barentshavet.
(Pedersen, 2012)
Austavind
- Austlandet: dårleg vêr og nedbør
- Vestlandet og Nord-Noreg: bra vêr og sol
Austavind verkar i hovudsak motsett av vestavind.
(Pedersen, 2012)
Nordavind
- Sør- og Austlandet: bra vêr og sol
- Midt-Noreg og Nord-Noreg: nedbør
- Vestlandet: ein del vind langs kysten
Austlandet ligg mykje i le for dei vestlege og nordlege vindretningane, dermed blir det godt vêr.
Vind frå nordvest gir pålandsvind og nedbør i Midt-Noreg og nordlege fjellområde.
(Pedersen, 2012)
Sønnavind
- Sør- og Austlandet: grått, moglegheit for nedbør
- Vestlandet: ofte nedbør, men nedbøren fordeler seg meir i ytre strøk og ikkje så langt inn i landet
- Nord-Noreg: bra vêr
Med sønnavinden, altså vind frå sør, beveger det seg eit lågtrykk frå Storbritannia. Nedbørsskyer blæs så innover mot Sør- og Austlandet.
Søraustleg vind gir ofte bra vêr i ytre strøk i Nord-Noreg.
(Pedersen, 2012)
Pålandsvind
- Skyer og moglegheiter for nedbør
Vind frå sjøen og mot land blir kalla pålandsvind.
Det er mykje fuktig luft over havet. Når vinden møter land, skal han hevast, og då blir det danna skyer. På sommaren kan det òg komme ein del lokal tåke frå havet når det er pålandsvind (Pedersen, 2012).
På vinteren blir vêret mildt om det er pålandsvind, om sommaren blir det kjølig.
Frålandsvind
- Pent vêr
Vind som blæs frå land og mot sjøen, blir kalla frålandsvind.
Fordi vinden blæs frå land, får vi ikkje fukta inn frå havet. Det gjer lufta tørr og minskar sjansane for nedbør (Pedersen, 2012).
Skyer
Skyer seier òg noko om kva vêr det blir. Låge skyer som tåkeskyer og byeskyer gir nedbør og vått vêr. Det finst òg nedbørsskyer i det mellomste skylaget, som nimbostratus – på norsk blir dei kalla nedbørsskylag. I det øvste skylaget finn vi fjørskyer og makrellskyer (Velle og Gjelten, 2022). Makrellskyer varslar godvêr, medan fjørskyer kan tyde på vêrskifte (Skolelaboratoriet i realfag, u.å.).
Du finn meir informasjon om skyer og kva slags vêr dei varslar, på Miljølæres skyatlas.
Vêrteikn
Ved å følgje med på vêret medan du er ute, kan du leggje merke til mellom anna forandringar på himmelen, vindforhold, lysbryting og nedbør. Kanskje blir skyene plutseleg faretruande mørke? Kjem skodda sigande, eller byrjar det å føykje snø frå fjelltoppane? I gamle dagar var det eigne observasjonar vi måtte stole på, for då fanst det ikkje vêrmelding. Det var derfor eit poeng å sjå etter teikn på vêrskifte.
Her omtaler vi nokre av dei gamle vêrteikna, med ei forklaring på kvifor dei fungerer. Det er verdt å merke seg at vêrteikna seier noko om vêr som skjer i nær framtid, høgst eitt døgn etter observasjonane er gjorde.
Om vêret
Tekst:
- «Vêrvarsla i naturen»: Gina Wigestrand, Snuitide (2022)