Lyst å dra på tur, men veit ikkje heilt kvar du skal byrje? Tenk over kva du har lyst til, kva du/de kan, og kven som skal vere med på turen. Då har du eit godt utgangspunkt.
Hugs å planleggje turen etter evne, slik at du er i stand til å gjennomføre det du har planlagt. Tenk òg over kva som kan gå gale på turen, og korleis du kan vere føre var. Det kan vere enkle ting som å teipe hælane for å unngå gnagsår eller tenkje ut ei alternativ rute dersom du ikkje kan gå der du opphavleg planla.
Forslag til konkretisering av kompetansemål er skrevet av Gina Wigestrand, redaktør av Snuitide. Dette er ment som en hjelp til å tydeliggjøre hva kompetansemålene rommer innen de ulike temaene. Lærere står fritt til å bruke disse eller lage sine egne.
Turplanlegging
Kort om turplanlegging
- Du må lage ein turplan med ein plan A, B og C.
- Vel mål for turen ut frå
- føresetnader
- utstyr
- vêr og føre
- turområde
- tryggleik
- Hugs å tenkje igjennom kva som kan gå gale på turen.
- Planlegg for å redusere risiko for ulukker.
- Ta med nødvendig tryggingsutstyr.
- Gjennomfør ferdaråd før tur og på tur.
Kva må vi planleggje?
1. Mål for turen
- Kva er målet med turen?
- Kva forventningar har dei som skal på tur?
- Kva vil de gjere på turen?
- Kva for føresetnader har deltakarane? Vel tur etter evne.
- Kva type tur skal de på?
- Kva framkomstmiddel skal de bruke? Kva aktivitetar skal de halde på med?
- Skal de gå, padle, skøyte, gå på ski?
- Korleis skal de overnatte?
- Skal de sove ute eller inne?
2. Turområdet
- Finn informasjon om området du vil på tur i.
- Få tak i kart over området.
- På Kartmannen.no og Norgeskart.no kan du skrive ut ditt eige turkart.
- Les meir om å skrive ut ditt eige turkart.
- Korleis er terrenget?
- Er det stiar eller løyper i området, og er dei merkte?
- Hent inn informasjon frå lokalkjende om området.
- Kor lang skal turen vere?
- Planlegg ruteval.
- Teikn inn ruta på kartet.
3. Vêr og føre
- Kva slags vêr er meldt?
- Korleis er føret? Er det mykje snø, gjørmete, isete, mykje vatn i elvar?
- Ta omsyn til vêr og føre i planlegginga.
- Døme: Er det meldt 50 cm nysnø, må du truleg justere den planlagde dagsetappen.
- Snøskredvarsel påverkar ruteval på vinteren.
4. Utstyr
- Kva treng du av utstyr på turen?
- Skal du overnatte? Kva utstyr treng du til overnatting?
- Korleis skal du lage mat, og kva treng du å ta med?
- Korleis kan du skaffe deg eller låne utstyret du manglar?
- Lag ei liste over alt utstyret du skal ha med.
- Pass på at sekken ikkje blir for tung.
5. Tryggleik
- Tenk over kva som kan gå gale på turen.
- Lag ein plan B i tilfelle ikkje alt går som planlagt.
- Lag ein plan for korleis du kan redusere risiko, og kva du skal gjere dersom uhellet er ute.
- Gi beskjed om kvar du skal gå, slik at nokon veit kvar du er.
- Er det telefondekning i området?
- Er det langt til nærmaste veg eller hytte i tilfelle uhell?
- Vurder kva tryggingsutstyr du må ha med for å redusere risiko eller skade, t.d.
- førstehjelpsskrin
- vindsekk
- ekstra varme klede
- liggjeunderlag
- kart og kompass
- spade, søkjestong og eventuelt sendar/mottakar på vinteren
- satellittelefon/spot/inReach
- våpen (gjeld først og fremst Svalbard)
Tur etter evne
Tur etter evne betyr at vi planlegg, og gjennomfører, turar som vi er i stand til å meistre. Alle i gruppa må ha føresetnader for å klare turen som skal gjennomførast (Faarlund, 1974). Utfordringane må ikkje vere større enn at gruppa, eller du åleine, er i stand til å handtere dei.
«Den eneste fjellregel vi behøver å kunne, er at vi må velge og planlegge en tur slik at våre forutsetninger – enda om de skulle reduseres underveis – alltid vil veie tyngre enn de krav som stilles til oss – også dersom disse kravene skulle bli skjerpet. Med andre ord: Velg tur etter evne – ikke over evne.» (Faarlund, 1974, s. 22)
Nes (2019) nemner fem punkt som er sentrale for tur etter evne:
- sjølvinnsikt når det gjeld motivasjonen, overskotet og evnene til alle deltakarane
- kjennskap til vêret og naturmiljøet der turen skal gå
- erfaring – kva ein kan frå før, og overskot på tur
- å unngå situasjonar som gjer at du/turfølgjet kan trenge hjelp utanfrå
- å vere sjølvhjelpen – ha metodar og utstyr for å hjelpe kvarandre ved uhell
Turplanlegging
Tekst:
- Gina Wigestrand, Snuitide (2021)
- «Ruteval»: Lars Christian Unger, Turlederboka (2010), omarbeidd av Gina Wigestrand
- «Fjellvettreglane»: Den Norske Turistforening (2020)
- Oppgåver
- «Digitale kart»: Cathrine Dunker Furuly og Bjørn Erik Rolseth, NDLA (CC BY-SA)
- «Dekning»: Cathrine Dunker Furuly og Bjørn Erik Rolseth, NDLA (CC BY-SA)
- «Vêrmelding»: Cathrine Dunker Furuly og Bjørn Erik Rolseth, NDLA (CC BY-SA)
- «Skredvarsel»: Cathrine Dunker Furuly og Bjørn Erik Rolseth, NDLA (CC BY-SA)
Bjerke, R. (2016). Bruk av temaveileder for risikobaserte forbrukertjenester [Masteroppgave, Universitetet i Stavanger]. https://uis.brage.unit.no/uis-xmlui/bitstream/handle/11250/2415042/Bjerke_Reidar.pdf?sequence=3
Bjørklund, O. (2021, 19. mars). Video hvordan tegne rute inn på norgeskart no [Videoklipp] Henta frå https://www.youtube.com/watch?v=1fUK_wsA0U0
Båtvett (2020). Vei, fart og tid. [Videoklipp]. https://batvett.no/kurs/assets/video/3.mp4
Den Norske Turistforening (u.å.). Organisering av større grupper utendørs. Natursekken. https://www.natursekken.no/c1187998/forsok/vis.html?tid=1386597&within_tid=1385931
Furuly, C.D. (2019). Turplanlegging. NDLA. Henta frå https://ndla.no/subject:1:ca607ca1-4dd0-4bbd-954f-67461f4b96fc/topic:1:049b2503-a8d2-44db-ae7c-b7124152f25a/resource:d421d5f9-3360-4628-b4b6-56f4c2e2bb32
Furuly, C.D. og Rolseth, B.E. (2019, 20. desember). Digitale verktøy. NDLA. Henta frå https://ndla.no/subject:1:ca607ca1-4dd0-4bbd-954f-67461f4b96fc/topic:1:049b2503-a8d2-44db-ae7c-b7124152f25a/resource:65fc0099-15cf-4c35-a351-80b206ed2cf7
Gyring, J. (2020, 14. april). Utstyr til tur. [Videoklipp]. Henta frå https://www.youtube.com/watch?v=n3q2oCkbnDE
Horgen, A. & Christoffersen, F. (2019). Helse, miljø og sikkerhet i profesjonsrettet friluftsliv og naturbasert reiseliv. Friluftslivspedagogikk, s. 138–165.
Jakobsen, A.M & Pulli, K.K. (2021). Sikkerhet i nærmiljøfriluftsliv. I K. Østrem (red.), Nærmiljøfriluftsliv i skolen, s. 274–297. Cappelen Damm Akademisk.
Moland, J. (2017). God planlegging er halve turen. Den Norske Turistforening. Henta frå https://www.dnt.no/artikler/turtips/7088-god-planlegging-er-halve-turen/
Nes, C.L. (2019). Skikompis: snøskred og trygg ferdsel. Fri flyt.
Norges speiderforbund. (2020, 16. juni). Turplanlegging [Videoklipp]. Henta frå https://www.youtube.com/watch?v=2yrEKr3uLJg
Sazanova, K. og Moland, J. (2015). Oppskrift på patruljetur. Speideren (4), s. 42–43.
Statens kartverk (u.å.). Norgeskart – Bilde 1 [Kart]. Henta frå https://norgeskart.no/#!?project=norgeskart&layers=1002&zoom=13&lat=6562607.96&lon=-24984.20&markerLat=6563401.749233743&markerLon=-26341.83665745522&panel=searchOptionsPanel&showSelection=true&sok=Ryfylkeveien&drawing=4ast-nkBjp_5Ew3WBMmM
Statens kartverk (u.å.). Norgeskart – Bilde 2 [Kart]. Henta frå https://norgeskart.no/#!?project=norgeskart&layers=1004&zoom=9&lat=6758904.43&lon=103840.66&panel=searchOptionsPanel&drawing=rE4cCXoBjp_5Ew3WzM16
Åsnes Academy (u.å.). Planlegging før tur. Henta frå https://www.asnes.com/asnes-academy/for-du-drar-pa-tur-planlegging/planlegging-for-tur/
