Innhald
- Hald deg varm
- Hald orden
- TĂžrke klede
- Sove godt
- Oppbevaring av mat
- Hygiene
- VĂȘr og vind i leir
- Ta omsyn til naturen
- SĂžppel
- BĂ„l
- HengjekĂžye
- Gapahuk
- Tips og triks til Ă„ sove ute
Hald deg varm
- Ta pÄ deg varme klede.
- I leiren er du ofte i mindre aktivitet og blir fortare kald.
- Skift til tĂžrt tĂžy â vĂ„te og sveitte klede gjer deg kald.
- Ikkje sit for lenge heilt i ro, dÄ blir du kald.
- Et, drikk og gÄ pÄ do.
- Mat aukar forbrenninga, og dÄ held vi varmen betre.
- I tillegg treng vi ekstra energi nÄr vi er i aktivitet.
- Varm mat og drikke gjer oss varme.
- GĂ„r du pĂ„ do jamleg, slepp kroppen Ă„ bruke unĂždvendig mykje energi pĂ„ Ă„ halde varmt avfallsstoff som uansett skal ut. Du kan ĂČg risikere Ă„ fĂ„ forstopping om du er uheldig.
- Ver varm nÄr du legg deg.
- Ta ein liten joggerunde, gÄ raskt opp ein liten bakke eller ta nokre knebÞygar og froskehopp fÞr du legg deg i posen. DÄ vil du sove betre gjennom natta.
- Bruk av gassbrennar/multifuel for Ă„ varme opp teltet er mogleg, men risikofylt.
- Konsekvensane er store; teltet kan ta fyr. Derfor:
Hald orden
La minst mogleg liggje ute. Det blir vÄtt nÄr det regnar, eller det kan blÄse bort. Hugs Ä ta inn skoa og sekken. Er de fleire i teltet, sÄ ha kvar dykkar stad til eige utstyr. Samle utstyret ditt i ein pose, ikkje la alt liggje og flyte i teltet.
Ha ein fast stad du lagar mat, og vask opp gryter og tallerkenar med ein gong du er ferdig. Ta med ein pose der de samlar alt sĂžppel, og legg han ein stad han ikkje blĂŠs vekk. Bind han gjerne fast i eit tre, ha han i sekken eller legg han i teltet.
TĂžrke klede
TÞrk gjerne klede pÄ kroppen medan du er i aktivitet, men skift sÄ snart du skal sitje stille, for Ä unngÄ Ä bli kald. Eit tips er Ä ta ein tÞrr ullgenser under den vÄte, slik at du ikkje blir sÄ fort kald medan du tÞrkar kleda pÄ kroppen.
Klede som er vĂ„te, kan ĂČg tĂžrkast i soveposen, men hugs:
- Ikkje tĂžrk for mykje pĂ„ ein gong â det held med eit par plagg som ein stillongs, eit par sokkar eller ei ulltrĂžye.
- Vri opp kleda fÞrst dersom dei er veldig vÄte.
Ta med litt tau og lag tĂžrkesnor i teltet. Kleda tĂžrkar om dagen nĂ„r sola varmar pĂ„ teltet. Er det opphaldsvĂȘr og vind, kan du hengje klede til tĂžrk pĂ„ snor ute. Hugs Ă„ binde kleda fast sĂ„ dei ikkje blĂŠs av. Bruk gjerne snorer, glidelĂ„sar eller borrelĂ„sar som er pĂ„ kleda, til Ă„ feste dei pĂ„ tĂžrkesnora.
Sove godt
- Pass pÄ at underlaget er jamt, relativt flatt og passe mjukt.
- Fjern kongler og spisse steinar, dei er vonde Ä liggje pÄ.
- Er bakken veldig skeiv, risikerer du Ă„ skli eller rulle av underlaget.
- Mose og lyng pĂ„ bakken er mjukt Ă„ sove pĂ„. Du kan ĂČg supplere med granbar.
- Bruk eit godt liggjeunderlag.
- OppblĂ„sbare underlag har dĂ„rleg isolasjonsevne og kan fĂ„ hĂČl.
- Ved bruk av oppblÄsbart liggjeunderlag bÞr du leggje eit skumunderlag eller ein skinnfell oppÄ.
- Bruk varm sovepose.
- Sjekk at soveposen er berekna for temperaturen du skal sove ute i.
- Bruk to soveposar inni kvarandre om du ikkje har varm nok sovepose.
- Ver god og varm nÄr du legg deg, og gÄ pÄ do fÞr du kryp i soveposen.
- Sov med lua pÄ, sÄ held du varmen betre.
- UnngÄ kalde fÞter.
- Bruk lause sokkar i ull som ikkje strammar rundt leggane.
- Legg ei jakke over fotenden av soveposen eller stapp fĂžter og sovepose oppi ein tom sekk.
- Legg klede under fotenden for ekstra isolasjon mot kulde frÄ bakken.
- Lag ei varmeflaske som du legg i fotenden av posen. Hugs Ă„ sjekke at flaska er heilt tett og toler varmt vatn.
- Ha pÄ tÞrt ulltÞy.
- Eitt sett ullundertĂžy, sokkar, hals og lue held som regel.
- Ikkje ta pÄ sÄ mykje at det blir trongt i posen.
- Dunjakka kan brukast som hovudpute eller teppe oppÄ posen.
- Ikkje prÞv Ä tÞrke for mange vÄte klede i soveposen om natta.
- Stram soveposen godt rundt hovudet.
- Hugs Ă„ lufte soveposen etter kvar natt.
- DÄ fÄr du tÞrka fukt som fordampar frÄ kroppen din i lÞpet av natta.
Oppbevaring av mat
Pakk maten godt inn for Ă„ hindre uĂžnskte gjester som dyr og insekt. Det er ĂČg mogleg Ă„ heise maten opp i eit tre. Oppbevar maten i skuggen. Fersk mat som normalt bur i kjĂžleskapet, som kjĂžt, fisk, mjĂžlkeprodukt og pĂ„legg, bĂžr oppbevarast kaldt. Leit etter ein bekk eller ei myr, eller grav eit hĂČl i bakken og legg maten nedi. Hugs Ă„ pakke maten godt inn fĂžrst.
Har du snÞ tilgjengeleg i nÊrleiken av leiren, sÄ grav maten ned i snÞen.
Hygiene
NĂ„r vi er fleire i ein leir, er det lurt Ă„ etablere gode rutinar. Sjekk at vatnet er av god kvalitet: Vi vil ha klart, rennande og luktfritt vatn. Stille vatn eller vatn i nĂŠrleiken av gardar og busetnad kan innehalde bakteriar og bĂžr kokast fĂžr bruk (Ekker, Bolle & Slapgaard, 2019).
Vi etablerer mellom anna rein og skiten sone, slik at vi veit kvar vi kan hente vatn. Rein sone er alltid oppstraums frÄ skiten sone (hÞgare i terrenget), ettersom vatnet som kjent renn nedover. I skiten sone kan vi vaske opp og vaske hendene vÄre. Merk at du bÞr vaske opp med varmt vatn, elles fÄr du ikkje vekk bakteriar. Ver spesielt obs nÄr det gjeld ris og pasta, ettersom denne maten har ein del bakteriar sjÞlv etter at han er kokt (Granum, 2012).
Det er ĂČg lurt Ă„ etablere ei latrine, slik at folk ikkje gĂ„r pĂ„ do overalt.
Les meir om hygiene pÄ tur her:
VĂȘr og vind i leir
Tenk over korleis vĂȘr og vind pĂ„verkar deg i leiren din. Her er nokre tips:
- Finn ein stad der det er litt le, dÄ er det hyggelegare Ä sitje ute.
- Set telta som toler mest vind, mot vinden.
- Set opp telt og presenningar slik at opninga er i le for vinden.
- Barduner telt og tarp godt.
- Bruk alle bardunane pÄ teltet/tarpen, det er betre Ä bruke for mange enn for fÄ.
- Spikk ekstra pluggar ved behov.
- Legg stein oppÄ stormklaffane for ekstra tryggleik.
- Pass pĂ„ at steinane ikkje er skarpe, slik at dei skjer hĂČl i duken.
Ta omsyn til naturen
SĂ„ lenge vi er i naturen, mĂ„ vi ta omsyn til naturen, dyr og menneske rundt oss. Dette gjeld sjĂžlvsagt ĂČg nĂ„r vi slĂ„r leir. Friluftslova gir oss mange gode, som fri ferdsel i utmark, sĂ„ lenge vi ogsĂ„ opptrer omsynsfullt.
SĂžppel
Ver fĂžrebudd, ha med deg ein pose til sĂžpla. Alt du har teke med deg ut, skal du ta med deg heim igjen. Det gjeld ĂČg for matavfall som bananskal og liknande. Det tek lang tid Ă„ bryte det ned i naturen (Norsk Friluftsliv, 2021).
BĂ„l
Hugs bÄlforbodet frÄ 15. april til 15. september, og vel bÄlplass med omhug. Under det generelle bÄlforbodet er det likevel lov Ä tenne bÄl i tilfelle der det openbert ikkje medfÞrer brannfare. Det kan til dÞmes vere etter mykje snÞ eller nedbÞr. Plasser bÄlet der det ikkje gjer skade pÄ naturen. Finst det ein bÄlplass frÄ fÞr? Bruk den (Norsk Friluftsliv, 2021).
Lagar du bÄlgrop, sÄ rydd steinar pÄ plass etter bruk, og fjern restar av ved som eventuelt ikkje har brunne opp. Hugs Ä slÞkkje bÄlet godt. Steinar, tÞmmerstokkar eller liknande du har brukt, plasserer du tilbake der du fann det. Det skal helst ikkje gÄ an Ä sjÄ at det har vore ein leir der vi har sove.
Ikkje hogg ned friske tre for Ä skaffe ved. Det er heller ikkje lov Ä gjere skade pÄ friske tre og bryte av greiner. Ta derfor med ved heimanfrÄ, med mindre du veit at du vil finne dÞde greiner og kvistar.
Les meir om
HengjekĂžye
SÞv du i hengjekÞye, sÄ pass pÄ at du har stroppar som ikkje gneg seg inn i borken pÄ treet. Flate stroppar er best.
Gapahuk
Gapahuk kan lagast av presenning og tau, av tre eller av ein kombinasjon av presenning og trestokkar. Bruk av presenning er raskare og krev mindre tre og granbar. Bruk ikkje friske tre, dÄ treng du i tilfelle samtykke frÄ grunneigaren, jamfÞr friluftslova. Tre som er knekte, eller dÞde tre er det lov Ä bruke. Hugs sporlaus ferdsel, og legg alt pÄ plass etter bruk. Det skal ikkje stÄ igjen gapahukar i naturen, med mindre det er gjort ein avtale om dette med grunneigaren.
Tips og triks til Ă„ sove ute
Randulf Valle og Marius NergÄrd Pettersen gir tips og triks til overnatting ute i podkasten Uteliv:
Overnatting
Utstyr til overnatting ute
Tak over hovudet
Tekst:
Gina Wigestrand, Snuitide (2022)
