Innhald

• Hald deg varm
• Hald orden
• Tørke klede
• Sove godt
• Oppbevaring av mat
• Hygiene
• Vêr og vind i leir
• Ta omsyn til naturen
• Søppel
• Bål
• Hengjekøye
• Gapahuk
• Tips og triks til å sove ute

Hald deg varm

• Ta på deg varme klede.
• I leiren er du ofte i mindre aktivitet og blir fortare kald.
• Skift til tørt tøy – våte og sveitte klede gjer deg kald.
• Ikkje sit for lenge heilt i ro, då blir du kald.
• Et, drikk og gå på do.
• Mat aukar forbrenninga, og då held vi varmen betre.
• I tillegg treng vi ekstra energi når vi er i aktivitet.
• Varm mat og drikke gjer oss varme.
• Går du på do jamleg, slepp kroppen å bruke unødvendig mykje energi på å halde varmt avfallsstoff som uansett skal ut. Du kan òg risikere å få forstopping om du er uheldig.
• Ver varm når du legg deg.
• Ta ein liten joggerunde, gå raskt opp ein liten bakke eller ta nokre knebøygar og froskehopp før du legg deg i posen. Då vil du sove betre gjennom natta.
• Bruk av gassbrennar/multifuel for å varme opp teltet er mogleg, men risikofylt.
• Konsekvensane er store; teltet kan ta fyr. Derfor:
💡
Ikkje bruk brennar i teltet med mindre du må, brannfaren er stor.

Fleire tips til bruk av brennar

Hald orden

La minst mogleg liggje ute. Det blir vått når det regnar, eller det kan blåse bort. Hugs å ta inn skoa og sekken. Er de fleire i teltet, så ha kvar dykkar stad til eige utstyr. Samle utstyret ditt i ein pose, ikkje la alt liggje og flyte i teltet.

Ha ein fast stad du lagar mat, og vask opp gryter og tallerkenar med ein gong du er ferdig. Ta med ein pose der de samlar alt søppel, og legg han ein stad han ikkje blæs vekk. Bind han gjerne fast i eit tre, ha han i sekken eller legg han i teltet.

Tørke klede

Tørk gjerne klede på kroppen medan du er i aktivitet, men skift så snart du skal sitje stille, for å unngå å bli kald. Eit tips er å ta ein tørr ullgenser under den våte, slik at du ikkje blir så fort kald medan du tørkar kleda på kroppen.

Ta med litt tau og lag tørkesnor i teltet. Kleda tørkar om dagen når sola varmar på teltet. Er det opphaldsvêr og vind, kan du hengje klede til tørk på snor ute. Hugs å binde kleda fast så dei ikkje blæs av. Bruk gjerne snorer, glidelåsar eller borrelåsar som er på kleda, til å feste dei på tørkesnora.

Sove godt

• Pass på at underlaget er jamt, relativt flatt og passe mjukt.
• Fjern kongler og spisse steinar, dei er vonde å liggje på.
• Er bakken veldig skeiv, risikerer du å skli eller rulle av underlaget.
• Mose og lyng på bakken er mjukt å sove på. Du kan òg supplere med granbar.
• Bruk eit godt liggjeunderlag.
• Oppblåsbare underlag har dårleg isolasjonsevne og kan få hòl.
• Ved bruk av oppblåsbart liggjeunderlag bør du leggje eit skumunderlag eller ein skinnfell oppå.
• Bruk varm sovepose.
• Sjekk at soveposen er berekna for temperaturen du skal sove ute i.
• Bruk to soveposar inni kvarandre om du ikkje har varm nok sovepose.
• Ver god og varm når du legg deg, og gå på do før du kryp i soveposen.
• Sov med lua på, så held du varmen betre.
• Unngå kalde føter.
• Bruk lause sokkar i ull som ikkje strammar rundt leggane.
• Legg ei jakke over fotenden av soveposen eller stapp føter og sovepose oppi ein tom sekk.
• Legg klede under fotenden for ekstra isolasjon mot kulde frå bakken.
• Lag ei varmeflaske som du legg i fotenden av posen. Hugs å sjekke at flaska er heilt tett og toler varmt vatn.
• Ha på tørt ulltøy.
• Eitt sett ullundertøy, sokkar, hals og lue held som regel.
• Ikkje ta på så mykje at det blir trongt i posen.
• Dunjakka kan brukast som hovudpute eller teppe oppå posen.
• Ikkje prøv å tørke for mange våte klede i soveposen om natta.
• Stram soveposen godt rundt hovudet.
• Hugs å lufte soveposen etter kvar natt.
• Då får du tørka fukt som fordampar frå kroppen din i løpet av natta.

Oppbevaring av mat

Pakk maten godt inn for å hindre uønskte gjester som dyr og insekt. Det er òg mogleg å heise maten opp i eit tre. Oppbevar maten i skuggen. Fersk mat som normalt bur i kjøleskapet, som kjøt, fisk, mjølkeprodukt og pålegg, bør oppbevarast kaldt. Leit etter ein bekk eller ei myr, eller grav eit hòl i bakken og legg maten nedi. Hugs å pakke maten godt inn først.

Har du snø tilgjengeleg i nærleiken av leiren, så grav maten ned i snøen.

Hygiene

Når vi er fleire i ein leir, er det lurt å etablere gode rutinar. Sjekk at vatnet er av god kvalitet: Vi vil ha klart, rennande og luktfritt vatn. Stille vatn eller vatn i nærleiken av gardar og busetnad kan innehalde bakteriar og bør kokast før bruk (Ekker, Bolle & Slapgaard, 2019).

Vi etablerer mellom anna rein og skiten sone, slik at vi veit kvar vi kan hente vatn. Rein sone er alltid oppstraums frå skiten sone (høgare i terrenget), ettersom vatnet som kjent renn nedover. I skiten sone kan vi vaske opp og vaske hendene våre. Merk at du bør vaske opp med varmt vatn, elles får du ikkje vekk bakteriar. Ver spesielt obs når det gjeld ris og pasta, ettersom denne maten har ein del bakteriar sjølv etter at han er kokt (Granum, 2012).

Det er òg lurt å etablere ei latrine, slik at folk ikkje går på do overalt.

🚽Korleis gå på do ute (nynorsk)

Les meir om hygiene på tur her:

🧼Hygiene på tur (nynorsk)

Vêr og vind i leir

Tenk over korleis vêr og vind påverkar deg i leiren din. Her er nokre tips:

• Finn ein stad der det er litt le, då er det hyggelegare å sitje ute.
• Set telta som toler mest vind, mot vinden.
• Set opp telt og presenningar slik at opninga er i le for vinden.
• Barduner telt og tarp godt.
• Bruk alle bardunane på teltet/tarpen, det er betre å bruke for mange enn for få.
• Spikk ekstra pluggar ved behov.
• Legg stein oppå stormklaffane for ekstra tryggleik.
• Pass på at steinane ikkje er skarpe, slik at dei skjer hòl i duken.

Ta omsyn til naturen

Så lenge vi er i naturen, må vi ta omsyn til naturen, dyr og menneske rundt oss. Dette gjeld sjølvsagt òg når vi slår leir. Friluftslova gir oss mange gode, som fri ferdsel i utmark, så lenge vi også opptrer omsynsfullt. 👔Friluftslova og allemannsretten (nynorsk) gir deg fleire rettar og plikter: 💼Dette seier allemannsretten om ulike aktivitetar (nynorsk).

Søppel

Ver førebudd, ha med deg ein pose til søpla. Alt du har teke med deg ut, skal du ta med deg heim igjen. Det gjeld òg for matavfall som bananskal og liknande. Det tek lang tid å bryte det ned i naturen (Norsk Friluftsliv, 2021).

Bål

Hugs bålforbodet frå 15. april til 15. september, og vel bålplass med omhug. Under det generelle bålforbodet er det likevel lov å tenne bål i tilfelle der det openbert ikkje medfører brannfare. Det kan til dømes vere etter mykje snø eller nedbør. Plasser bålet der det ikkje gjer skade på naturen. Finst det ein bålplass frå før? Bruk den (Norsk Friluftsliv, 2021).

Lagar du bålgrop, så rydd steinar på plass etter bruk, og fjern restar av ved som eventuelt ikkje har brunne opp. Hugs å sløkkje bålet godt. Steinar, tømmerstokkar eller liknande du har brukt, plasserer du tilbake der du fann det. Det skal helst ikkje gå an å sjå at det har vore ein leir der vi har sove.

Ikkje hogg ned friske tre for å skaffe ved. Det er heller ikkje lov å gjere skade på friske tre og bryte av greiner. Ta derfor med ved heimanfrå, med mindre du veit at du vil finne døde greiner og kvistar.

Les meir om 🔥Bål (nynorsk).

Hengjekøye

Søv du i hengjekøye, så pass på at du har stroppar som ikkje gneg seg inn i borken på treet. Flate stroppar er best.

Gapahuk

Gapahuk kan lagast av presenning og tau, av tre eller av ein kombinasjon av presenning og trestokkar. Bruk av presenning er raskare og krev mindre tre og granbar. Bruk ikkje friske tre, då treng du i tilfelle samtykke frå grunneigaren, jamfør friluftslova. Tre som er knekte, eller døde tre er det lov å bruke. Hugs sporlaus ferdsel, og legg alt på plass etter bruk. Det skal ikkje stå igjen gapahukar i naturen, med mindre det er gjort ein avtale om dette med grunneigaren.

Tips og triks til å sove ute

Randulf Valle og Marius Nergård Pettersen gir tips og triks til overnatting ute i podkasten Uteliv:

Tekst:

Gina Wigestrand, Snuitide (2022)